Yalnız Değilsiniz

Alzheimer ve Parkinson gibi nörolojik hastalıklarla mücadele eden sevdiklerimizin bakımını üstlenmek, hayatın en derin sınavlarından biri olabilir. Kimse, bu yolculukta yalnız kalmayı tercih etmez. Ancak çoğu zaman, tüm yükü omuzlamaya çalışır; bazen gücümüzün son noktasına kadar dayanırız. Belki de içinizden 'Bunu sadece ben üstlenmeliyim' diyorsunuz. Ya da 'Kimse anlamaz' diye düşünüyorsunuz. Oysa, yardım istemek zayıflık değil, insani bir ihtiyaçtır. Bu yazıda, hasta yakınlarının neden tek başına mücadele etmeye çalıştığını, yardım istemenin neden zor geldiğini ve destek almanın hem size hem de sevdiklerinize nasıl iyi gelebileceğini keşfedeceğiz.

Yardım İstemek: Neden Zordur?

Her gün, ailesinde Alzheimer ya da Parkinson hastası olan binlerce kişi - sizler gibi - onların bakımı için çabalar. Ancak çoğu zaman yardıma ihtiyaç duyulduğunda bile istenmez. Peki, neden?

• Sosyal ve Kültürel Beklentiler: Toplumumuzda, özellikle bakım veren rolünün sıklıkla üstlendiği ailelerde, "Güçlü olmalısın" ya da "Kendin halletmelisin" gibi kalıplaşmış inançlar çok yaygındır.

• Suçluluk Duygusu: Bazen, yardım isteyince sevdiklerine yeterince iyi bakmadığını düşünmek veya çevreden bu konuda eleştiri görmek endişesi ağır basabilir.

• Başkalarını Yormaktan Korkmak: 'Zaten iş güçleri var, bir de benimle mi uğraşacaklar?' endişesiyle, yakınlarından ya da dostlarından destek istemek zor gelir.

• Kendi Yetersizlik Duyguları: Yardım almak, bir kısmımız için başarısızlık ya da yetersizliğin göstergesi gibi kabul edilebiliyor.

• Destek Kaynaklarına Güvensizlik: Profesyonel sağlık servisleri veya gönüllü destekler hakkında bilgi eksikliği ya da olası kötü deneyimler, yardım isteme isteğini azaltabilir.

Pek çok araştırma, bu duyguların dünya genelinde hasta yakınlarında oldukça yaygın olduğunu gösteriyor. Örneğin, 2019'da yayımlanan bir meta-analizde, Alzheimer hasta yakınlarının %60’ından fazlasının yardım istemekte güçlük çektiği, ancak yardım aldıklarında tükenmişlik ve streslerinin anlamlı ölçüde azaldığı görülmüştür.

Bakım Verenin Zihinsel ve Duygusal Yükü

Sevdiğiniz birinin bakımını üstlenmek, büyük bir özveri gerektirir. Ancak kimi zaman bu özveri, kendinizden de vazgeçmenize neden olabilir. Tükenmişlik sendromu, kronik stres, depresyon ve kaygı gibi psikolojik sorunlar, özellikle uzun süre tek başına bakım verenlerde sıklıkla yaşanır.

• Kısa vadede uykusuzluk, huzursuzluk, yorgunluk gibi sorunlar baş gösterir.

• Orta ve uzun vadede ise sosyal izolasyon, arkadaşlardan uzaklaşma, kişisel sağlığın ihmal edilmesi ve özbenlikte azalma gibi daha derin etkiler ortaya çıkar.

Bilimsel çalışmalar, hasta yakınlarında depresyon ve anksiyete oranlarının genel popülasyondan iki kat fazla olduğunu göstermiştir (Pinquart & Sörensen, 2007).

"Bir gün, herkesle vedalaşmak istemiştim. Çünkü onlar anlamamış yahut duymamıştı derdimi. Sonra fark ettim ki anlatmayı hiç denememişim."

— Bir Alzheimer hasta yakınının güncesi

Yardım Almanın Faydaları: Sadece Bakım İçin Değil, Kendi Hayatınız İçin

Yalnız olmadığınızı bilmek, güçsüz hissettiğiniz anlarda bile ayağa kalkmanızı sağlayabilir. Yardım istemek, hem hasta hem bakım verenin yaşam kalitesini artırır. Uzmanlar, düzenli sosyal ve duygusal destek almanın şu faydaları sağladığını belirtiyor:

• Stresle Başa Çıkmak: Duygusal ve sosyal destek, stres hormonu olan kortizolün seviyesini düşürmeye yardımcı olur.

• Kronik Yorgunluğun Önlenmesi: Dinlenme fırsatı bulmak, bakım verenin daha zinde ve sağlıklı kalmasını kolaylaştırır.

• Kendi Kimliğini Korumak: Kendi hobilerinize, sosyal çevrenize zaman ayırmak kimliğinizin bakım veren rolünden ibaret olmadığını görmenize yardımcı olur.

• Bakım Kalitesinin Artması: Yeterli dinlenme ve moral, daha sabırlı ve kaliteli bakım sunmanıza olanak tanır.

• Hasta için Fayda: Araştırmalar, çok yorulmuş bakım verenlerin yaptığı bakımla, dinlenmiş, destekli bakım verenler arasında hastaların mutluluk düzeyi ve sağlık durumları açısından farklar olduğunu gösteriyor.

Yardım İstemeyi Kolaylaştıracak Stratejiler

1. Yardım İstemekte Haklı Olduğunuzu Kabullenin
Kimse, her şeyi tek başına yapmak zorunda değildir. Yardım isteme hakkınız tamamen insani ve doğaldır.

2. Net ve Küçük Adımlarla Başlayın
Küçük destekler istemek, hem size hem de çevrenizdekilere (örneğin, "Bu hafta akşam yemeğine yardım eder misin?" gibi) alışma imkânı sağlar.

3. Duygularınızı Açıkça Paylaşın
Yakın çevrenize, zorlandığınız anlarda duygularınızı ve ihtiyaçlarınızı anlatmak ilişkilerinizi kuvvetlendirir.

4. Yardım Kaynaklarını Araştırın
Belediyelerin evde bakım hizmetleri, sivil toplum kuruluşlarının gönüllü destekleri, terapi ve danışmanlık hatları gibi çeşitli destek mekanizmalarından haberdar olun ve bilgi alın.

5. Kendi Sınırlarınızı Tanıyın
Ne zaman dinlenmeye veya ara vermeye ihtiyacınız olduğunu kendinize dürüstçe ifade etmek, psikolojik olarak güçlenmenizi sağlar.

Toplumsal Engeller ve Kırılabilecek Tabular

Toplumun yardım istemeye bakış açısı zamanla değişse de, hâlâ bazı tabular devam ediyor. Özellikle yaşlı bakımında, "Ailemizden biz sorumluyuz, başkalarına güvenilmez," ya da "Ellerin bakımına kalmasın" gibi düşünceler hâlâ çok yaygın.

Halbuki gelişmiş toplumlarda bakım verenlere destek ve mola hizmetleri etik ve pratik bir standart olarak kabul edilir. Bu değişim, uzun vadede bakım verenlerin hayata daha bağlı, üretken ve sağlıkla kalmasını sağlar.

Küçük Destekler Büyük Farklar Yaratır

Yardım derken illa büyük finansal ya da profesyonel desteklerden söz etmiyoruz. Araştırmalar gösteriyor ki, aile bireyleriyle yapılacak kısa zaman paylaşımları, bir arkadaşla edilen samimi bir sohbet, hatta komşunun marketten sizin için birkaç parça alması bile bakım veren üzerindeki baskıyı azaltabiliyor.

1. Bir dostunuz yardımcı olmayı teklif ettiğinde, fırsatı kabul edin.

2. Kendinize nefes alacak bir alan yaratın; bu bir saatlik yürüyüş veya küçük bir kahve molası olabilir.

Yalnız Değilsiniz: Hikayeler ve Birliktelik

Birçok bakım veren, belli bir süre sonra isteksizce bir destek arayışına girdiğini, ama sonraki süreçte 'Keşke daha önce yardım isteseymişim' dediğini ifade ediyor. Unutmayın, başkalarına da yardım etmek ve deneyimini paylaşmak için fırsat vermek, hem sizin hem onların iyileşmesine olanak tanır. Yalnız kalmadan daha iyi bir bakım vermek mümkündür.

"Bir gün küreklerimi bıraktım. Suya bir başka el değdi. O an anladım, yolculuk birlikte güzel."

— Bir bakım verenin paylaşımı

Sonuç: Birlikte Daha Güçlüyüz

Bu zorlu bakım yolculuğunda, sizin de nefes almaya, kendi sağlığınıza ve duygularınıza dikkat göstermeye hakkınız var. Etrafınızda size yardım etmek için bekleyen insanlar olduğuna güvenin. Her şeyi tek başınıza yapmak zorunda değilsiniz; yardım istemek, hem size hem de sevdiklerinize iyi gelecek bir adımdır.

Kaynakça

• Pinquart, M., & Sörensen, S. (2007). Correlates of physical health of informal caregivers: A meta-analysis. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 62(2), P126-P137.

• Brodaty, H., & Donkin, M. (2009). Family caregivers of people with dementia. Dialogues in clinical neuroscience, 11(2), 217–228.

• Alzheimer's Association. (2022) 2022 Alzheimer's Disease Facts and Figures.